“Gezonde vetten hebben we keihard nodig!” - Marloes Mijnen

Gezonde vetten hebben we keihard nodig!

In de orthomoleculaire voedingsleer hebben we het niet zozeer over voedingsvetten, maar over essentiële vetzuren. Essentieel, omdat het lichaam ze nodig heeft en ze niet zelf kan maken. Essentiële vetzuren zijn net zo belangrijk voor het lichaam als vitaminen, mineralen, koolhydraten en eiwitten. Daarom is het belangrijk dat je voldoende essentiële vetzuren met de voeding binnenkrijgt. Vroeger werd dit type vetzuur ook wel vitamine F genoemd, vanwege de gelijkenis in werking ervan. We maken een onderscheid in twee soorten vetzuren: verzadigde vetzuren en onverzadigde vetzuren.

Verzadigde vetzuren: het woord verzadigde is gekozen omdat een dergelijk vetzuur niet meer waterstofatomen kan opnemen, de keten is vol. We vinden deze verzadigde vetten in dierlijke producten zoals roomboter, in palmolie en in kokosolie. Ze zijn niet-essentieel voor de gezondheid. Een teveel aan dierlijke vetten kan gezondheidsproblemen veroorzaken. Ze zijn op twee manieren schadelijk voor de gezondheid, te weten:

• Ze vergroten de plaqueafzetting in de bloedvaten. Hoe meer de vetzuren verzadigd zijn, hoe moeilijker het lichaam ze kan inbouwen. Het vet wordt dan op een ongezonde manier in het lichaam opgeslagen. Er is een verband tussen de inname van deze vetten en de verharding van de bloedvaten en van de celwanden.

• Ze blokkeren het hergebruik van essentiële vetzuren. Verzadigde vetzuren belemmeren de vertering van onverzadigde vetzuren.

Onverzadigde vetzuren: Dit is de groep van vetzuren waartoe de essentiële vetzuren behoren die zoals de naam al zegt essentieel zijn voor de gezondheid. Onverzadigd vet wil zeggen dat de keten niet vol is, dus deze kan nog wateratomen opnemen. We vinden deze vetten in noten, zaden, vette vis en groenten. De onverzadigde vetzuren kun je weer onderverdelen in enkelvoudige onverzadigde vetzuren en meervoudige onverzadigde vetzuren. Hieronder schematisch weergegeven.

Voedingsbronnen voor gezonde omegavetzuren 6 en 3

Voor omega 6 vetzuren zijn de belangrijkste voedingsbronnen:

• Linolzuur (LA): plantaardig voedsel, zoals saffloerolie, zonnebloemolie, arachideolie, sojaolie, maïsolie, sesamolie, tarwekiemolie en walnootolie. Linolzuur zit ook als smaakmaker in de meeste geraffineerde voedingsmiddelen.

• Gammalinoleenzuur (GLA): borageolie, zwartebessenzaadolie en teunisbloemolie. Voor alle drie geldt dat ze weliswaar GLA bevatten, maar vooral LA leveren. Kleine hoeveelheden GLA komen voor in: spirulina, haver, algen, biologische melk en hennepzaad.

• Dihomo-gammalinoleenzuur (DGLA): dierlijk vet, lever, orgaanvlees en biologische melk.

• Arachidonzuur (AA): dierlijk vet, eigeel, orgaanvlees, tonijn, zeewier, biologische melk en rood vlees

Voor omega 3 vetzuren zijn de belangrijkste voedingsbronnen:

• Alfa-linoleenzuur (ALA): lijnzaadolie en perillaolie. Lagere hoeveelheden in: walnootolie, sojaolie, zwarte-bessenzaadolie, koolzaadolie, hennepzaadolie, tarwekiemolie. Kleine hoeveelheden komen voor in: postelein, algen, walnoten, pompoenzaad, citrusfruit, broccoli en visolie.

• Stearidonzuur: kleine hoeveelheden komen voor in: zwarte-bessenzaadolie en teunisbloemolie.

• Eicosapentaeenzuur (EPA): visolie (vette vis, zoals zalm, sardientjes, haring, makreel en tonijn) en zeewieren/zeealgen zijn hiervoor de enige bron.

• Docasahexaeenzuur (DHA): zie EPA en daarbij komen kleinere hoeveelheden voor in lever en biologische melk.

Waarom essentiële vetzuren:

• Ze zijn nodig voor aanmaak van rode bloedkleurstof HB

• Ze spelen een rol bij de celgroei en de celdeling

• Ze helpen lekkende darm syndroom en voedselallergie voorkomen

• Ze verminderen verslaving

• Ze zijn nodig voor de functie van lever, nieren, bijnieren, alvleesklier en klieren

• Ze zijn nodig voor spermavorming

• Ze helpen het premenstrueel syndroom te voorkomen

• Ze helpen het lichaam te ontgiften

• Ze zorgen voor een vlotte darmpassage, waardoor ze constipatie voorkomen

• Ze helpen bij de behandeling van voetschimmels en candida

• Ze remmen de groei van tumoren

• Ze zijn vereist voor het transport en de stofwisseling van mineralen

• Ze zijn nodig voor de stofwisseling van eiwitten

• Ze worden benut door de afweercellen tegen infecties

Opsporen van een vetzuurtekort

Maar hoe weet men nu of er een vetzuurtekort is. Dr. Alexandra Richardson, verbonden aan de universiteit van Oxford, heeft een checklist opgesteld met de kenmerken van een vetzuurtekort. Met deze checklist is te bepalen of er eventueel een vetzuursuppletie nodig is.

Lichamelijke tekenen van een vetzuurdeficiëntie zijn:

• Overdreven dorst, vaak moeten plassen, harde droge bobbeltjes op de huid. Ruwe of droge huid en bros haar, hoofdroos, zachte broze nagels.

• Neiging tot allergie of atopie, zoals eczeem, astma, hooikoorts.

• Visuele symptomen, zoals slecht nachtzicht, gevoeligheid voor licht, gezichtsstoornissen bij het lezen, bijvoorbeeld dat letters en woorden bewegen, zweven en troebel worden over de bladzijde.

• Aandachtsproblemen, dus onder meer gemakkelijk afgeleid worden, moeite hebben met langdurig geconcentreerd blijven, problemen met het werkgeheugen en gevoelens die dikwijls beschreven worden als mist in de hersenen.

• Emotionele gevoeligheid of labiliteit: in het bijzonder ongefundeerde angst en spanning, overmatige gemoedsschommelingen, woedeaanvallen door een lage frustratietolerantie.

• Slaapproblemen: vooral moeite met inslapen ’s avonds en ontwaken ’s morgens.

In de Westerse wereld worden met name te veel verzadigde vetten en transvetten gebruikt, wat leidt tot allerlei klachten een aandoeningen. We hebben wel degelijk vetten nodig maar dan wel de goede vetten. Dus de omega 6 en omega 3 vetzuren. Omega 6 met name gewonnen uit plantaardige producten en omega 3 vetzuren met name gewonnen uit vette vis. Omega 3 vetzuren worden in de orthomoleculaire therapie veel ingezet bij allerlei aandoeningen bijvoorbeeld:

• het versterken van het immuunsysteem,

• reumatische artritis,

• chronische darmaandoeningen,

• hart en vaatziekten,

• hoge bloeddruk,

• hartritmestoornissen,

• regulatie van de cholesterolspiegel,

• huidaandoeningen,

• psychische aandoeningen,

• gedragsstoornissen bij kinderen,

• dementie & Alzheimer

• postpartum depressie.

Transvetten

Er bestaan ook veel niet essentiële vetten zoals margarine. Deze zijn schadelijk voor de gezondheid. Ze bevatten transvetzuren ook wel gehydrogeneerd vet genoemd.. Margarine wordt gemaakt van vloeibare plantaardige olie. Door waterstofatomen aan de vetmoleculen toe te voegen zullen ze vaster worden. Dit doet men om de smeltpunt van het vloeibaar vet te verhogen, dan blijft het bij kamertemperatuur vast, de margarine loopt niet uit het pakje en je kunt het op je brood smeren.

Omdat transvetten niet in de natuur voorkomen, weet ons lichaam niet goed wat het hiermee moet doen. Ze werken als vergif en ze verstoren de belangrijkste cellulaire reacties. Het lichaam tracht ze te gebruiken. Zij vestigen zich in celmembranen en op andere plaatsen waar ze niet zouden moeten zijn. Transvetzuren in celmembranen verzwakken de beschermende structuur en functie van de cel. Dit verandert het normale transport van mineralen en andere voedingsstoffen door de membranen.

Ziekte verwekkende microben en giftige chemicaliën kunnen gemakkelijker in de cel binnendringen, met als resultaat zieke verzwakte cellen, slechte orgaanfuncties en een uitgeput immuunsysteem. Kortom een lagere weerstand en een verhoogde kans op ziekten, vooral borst, darm en prostaatziekten en kanker. Transvetten zorgen er ook voor dat het normale lichaamsmechanisme de cholesterol moeilijk naar de lever en terug kan vervoeren. Ze dragen, door verharding van de bloedvaten, bij aan hart en vaatziekten. Probeer daarom zoveel mogelijk de transvetten te mijden in je dagelijkse voedingspatroon en kies voor gezonde vetten zoals omschreven bij de bronnen van omega 6 vetzuren en omega 3 vetzuren.

Waar zitten transvetten o.a. in:

• Margarine, halvarine en alle bak en braad producten

• Brood, crackers

• Pindakaas

• Koek en gebak

• Kant en klaar maaltijden